fbpx

4 mei 2023

Lancaster boven België

Kijk omhoog, op 4 mei 2023, want een van de meest iconische vliegtuigen van de Tweede Wereldoorlog toert die dag boven ons land. En op enkele plaatsen scheert hij over het publiek. Een spektakel dat geen luchtvaartliefhebber wil missen: het gedreun van de viermotorige Avro Lancaster.

“Over de hele wereld vliegen er nog twee rond”, zo weet Wim Govaerts. Haast dertig jaar onderzoekt deze Lierenaar alle aspecten van dit type, dat jarenlang de ruggengraat vormde van het Britse bombardementsoffensief. Vele tientallen Lancasters vonden hun einde binnen ons landsgrenzen. Telkens waren er minstens zeven vliegeniers aan boord, en helaas keerden de meesten nooit huiswaarts. Ze rusten op de vele Britse oorlogsbegraafplaatsen, verspreid over het hele land. Wim onderzocht hun lot, en interviewde nog het handvol overlevenden dat met dit type vloog.

Lancaster vliegtuig

Er werden meer dan zevenduizend Lancasters gebouwd, waarvan meer dan de helft verloren ging, met aan boord een veelvoud aan bemanningsleden van over het hele Gemenebest. Net daarom wordt er in het Verenigd Koninkrijk en Canada alles aan gedaan om nog twee exemplaren in de lucht te houden. Ze maken deel uit van het patrimonium, het erfgoed, als eerbetoon en herinnering aan de zovelen die enorme risico’s namen door met deze machines deel te nemen aan de luchtstrijd tegen Duitsland.

Aan boord van de FM213

Eens meevliegen met zo’n grote vogel is een droom voor elke liefhebber, maar evident is dit zeker niet. De Lancaster PA474 van de Battle of Britain Memorial Flight (BBMF) maakt integraal deel uit van de Royal Air Force, en is dus de facto nog steeds een militair toestel dat door RAF-personeel wordt gevlogen en onderhouden. Mede daarom kunnen burgers in principe niet mee aan boord vliegen. In Canada daarentegen kan dat wel. Daar vliegt de FM213, de Mynariski Memorial Lancaster, en daar kun je mits het neertellen van een aardig bedrag een vliegticket kopen. Wim gespte zich er al twee maal in vast – een keer boven Canada en de tweede maal toen de FM213 na een transatlantische oversteek haar zuster PA474, die van de BBMF, vervoegde boven Engeland. 

Wim Govaerts cockpit lancaster

Meevliegen met zo’n machine, het doet wat met een mens. “Van bij de start klinkt een hels lawaai, je voelt de kracht van de motoren doorheen de hele structuur dreunen.”, zo vertelt Wim. “De vier Rolls Royces draaien op volle toeren, maar het opstijgen zelf gaat aan een langzaam tempo. En zo’n toestel in vredestijd is dan nog niet vol geladen met bommen en benzine. Tijdens de oorlog vlogen die mannen bovendien bij nacht – dat moet een nog veel grotere uitdaging geweest zijn. Eenmaal in de lucht mocht ik vrij bewegen aan boord. Zelfs dan, in daglicht, is het in die nauwe romp moeilijk manoeuvreren – niet enkel omwille van allerhande hindernissen, maar ook door de turbulentie. Wetende dat zo’n toestel in oorlogsomstandigheden volgestouwd zat met apparatuur, nog andere obstakels, in het donker…. dan besef je dat die jongens tachtig jaar geleden weinig kans hadden om levend met hun parachute te ontsnappen, eenmaal ze geraakt werden door een Duitse nachtjager of de luchtafweer. Alle impressies waar ik ooit eens iets over gelezen had, passeerden tijdens die twee vluchten voor m’n geestesoog.

Kraken

Aan boord zaten we met vijf passagiers en drie bemanningsleden. Iedereen had zo z’n eigen verhaal. Ofwel waren het onderzoekers zoals ikzelf, mensen met een luchtvaartverleden, of familie van voormalige Lancaster-bemanningsleden. Zo zat er tijdens mijn vlucht boven Engeland iemand aan boord wiens familienaam toevallig Lancaster was. Maar dat was niet de reden van zijn aanwezigheid.  In zijn handen klemde hij een logboek. Het was een souvenir, een familiestuk van zijn oom die nooit terugkeerde. Bijna dag op dag van zijn dood zat de passagier op de stoel van de navigator, de plaats waar zijn nonkel ooit zat. De vlucht op de dag van de crash zelf was ook mogelijk, maar dat kon deze man niet aan…

Maar wat me altijd zal bijblijven is dat na de landing, met piepende remmen, toen de machine stilstond, het vliegtuig nog kraakte, alsof het toestel terug op zijn plooi moest komen.”

Velzeke en Ramskapelle-Knokke

Haast elk jaar, op 4 mei, maakt de BBMF Lancaster een vlucht boven Nederland in het teken van de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Maar wie een de juiste touwtjes weet te trekken, kan er voor zorgen dat deze legendarische machine ook het Belgische luchtruim bezoekt. En dat is – weather permitting – wat er die dag zal gebeuren. 

Wim is immers al 25 jaar lid van de Belgische vereniging voor luchtvaartarcheologie BAHAAT/Luchtvaartgeschiedenis.be, die meewerkte aan de expo in Velzeke (zie ook RateOne 16). Ook in deze tentoonstelling worden enkele verhalen verteld over Bomber Command, en net daarom scheert de BBMF Lancaster op 4 mei boven deze Oost-Vlaamse museumsite. Toevallig dezelfde week opent BAHAAT een vleugel in het museum For Freedom te Knokke. De afdeling Wings for Freedom vertelt van dan af aan het verhaal van de luchtoorlog boven België aan de hand van opgegraven artefacten. Daarom draait de Lancaster die dag ook een rondje boven de kustgemeente Ramskapelle/Knokke. “Een unieke kans om zo’n bommenwerper nog eens te zien boven ons land. Vroeger nam deze machine al eens deel aan een of andere airshow, maar dat is ook al verleden tijd.” zo weet Wim.

Een haast tachtig jaar oude complexe machine vliegwaardig houden is natuurlijk een uitdaging, en het hele programma van 4 mei 2023 is onder voorbehoud. Wil je de laatste info over deze overvluchten en de luchtvaartexpo’s in beide musea, stay tuned via onze Facebookpagina en website Rateone.be.

Auteur: Cynrik De Decker
Reportage uit RateOne editie 17