Een kwarteeuw geleden moest Nederland bekomen van de slag – één van haar kroonjuwelen was door de rechtbank van Amsterdam failliet verklaard. Het grote Fokker was niet meer, een bedrijf dat vliegtuigen leverde die doorheen de geschiedenis ook in het Belgische luchtruim vlogen.
Nadat Anthony Fokker in 1911 met zijn zelfgebouwde Spin rond de kerktoren van Haarlem draaide, vestigde de vliegtuigbouwer in spé zich in Duitsland. Nauwelijks 22 jaar oud richtte hij Fokker Aeroplanbau op. Zijn familienaam werd het synoniem van de luchtoorlog die ook boven West-Vlaanderen werd uitgevochten. In 1917 bezocht hij Bissegem (bij Kortrijk) om er Manfred von Richthofen, aka de Rode Baron, met zijn Dr I Dreidecker in actie te zien. Na de Wapenstilstand waren Fokkers producten, in het bijzonder de D VII, een bijzonder gegeerde buit voor de overwinnaars. De Belgische luchtstrijdkrachten rustten er begin jaren ’20 enkele jachtsmaldelen mee uit.
Ook Sabena bouwde met de driemotorige passagiersvliegtuigen (de F-VII) de ruggengraat van haar luchtlijnen, en vloog er zelfs mee tot in Congo. Intussen had de handige Nederlander zijn fabriek in zijn thuisland gevestigd. Anthony Fokker zag het groots, en wist interessante contracten met de Amerikaanse reus Douglas in de wacht te slepen. Als agent verkocht hij DC-2’s en DC-3’s aan KLM en Sabena. De stichter overleed veel te vroeg op 49-jarige leeftijd op een operatietafel in de VS.
Maar zijn fabriek krabbelde na de Tweede Wereldoorlog terug recht, en plaatste zich in de markt met ondermeer de F-27 Friendship en F-28 Fellowship, toestellen die ook weer voor Sabena, maar ook vanop Deurne voor VLM de verbindingen over korte afstand verzorgden. Maar ondanks het fraaie verkoopsucces ging het de Nederlandse firma financieel niet voor de wind. Misschien was Nederland te klein voor zo’n vliegtuigfabriek, want op een bepaald moment kon men in Schiphol de bestellingen niet tijdig leveren. De capriolen van de dollarkoers leken nefast voor de constructeur. Eind jaren ’80 zocht de onderneming toenadering met DASA/Daimler Benz, maar ook deze samenwerking had lood in de vleugels. Een samenwerking met Airbus kwam ook niet van de grond. De 75ste verjaardag van de firma werd in mineur gevierd, op 15 maart 1996 viel het doek over één van ’s werelds meest illustere namen uit de luchtvaartindustrie. Vijfduizend hooggeschoolde werknemers verloren hun baan.
Tekst: Cynrik De Decker
Foto’s: Michael Braizer / Guy Destrebecq -Luchtvaartgeschiedenis.be