fbpx
Uit het boek: Sabena, Het turbulente verhaal van een pionier

Vliegtuigkaping Sabena met Netanyahu aan boord

netanyahu

“Een gewonde luitenant Benjamin Netanyahu krijgt felicitaties van zijn president na de succesvolle bevrijdingsactie op de Sabena-Boeing.
(bron: GPO/Flash90)”

Sabena vlucht SN571 – 9 mei 1972

Werken bij Sabena heeft tal van voordelen. Een ervan is dat de familie af en toe gratis mee mag. Reginald Levy, een Britse piloot die al twintig jaar voor Sabena vliegt, troont op dinsdag 9 mei 1972 zijn echtgenote mee aan boord van ‘zijn’ Boeing 707 OO-SJG, want de dag erop valt er iets te vieren: Reginald wordt 50, en als Britse jood wil hij dit gepast vieren met een dinertje in de Israëlische hoofdstad. Vlucht SN571 is de Sabena-lijn Brussel – Wenen – Tel Aviv. Z’n eega neemt plaats tussen de passagiers. Wie er ook aan boord gaat, zijn twee jonge koppeltjes met Israëlische paspoorten. Tijdens het inschepen murmelen ze wat Hebreeuws tegen de Belgische douane. De voorbije drie dagen hebben ze flink geshopt in Brussel, gedineerd in exquise restaurants en gefeest in dancings.

Levy zet zijn 707 aan de grond te Wenen. Passagiers stappen uit, anderen komen aan boord. Hij start de motoren en klimt naar 33.000 voet. Ter hoogte van Belgrado veren beide koppels recht. De dames, gekleed in fraaie seventiesoutfits, staan in de gang tussen de stoelenrijen. Hun partners begeven zich naar de cockpit. Reginald Levy krijgt een pistool tegen zijn hoofd, de andere toont een handgranaat. Sabena-vlucht SN571 is gekaapt door de Palestijnse organisatie Zwarte September. De dwingende boodschap is duidelijk, en de bemanning zendt die ook meteen uit naar Tel Aviv. Terwijl de 707 verder koers zet naar zijn bestemming, krijgen de Israëli’s van de kapers de tijd om meer dan tweehonderd Palestijnse gevangenen naar de luchthaven te brengen. Zij zullen geruild worden tegen de passagiers. Reginald Levy blijft opmerkelijk rustig. De gewezen oorlogspiloot heeft al voor hete vuren gestaan – in 1942 heeft hij onder andere een crash met zijn Mosquito-bommenwerper overleefd. Met ijzingwekkende kalmte spreekt hij via de intercom zijn passagiers toe: ‘Ladies and gentlemen, this is your captain speaking. As you can see, we have friends on board…

Terwijl de Sabena-Boeing Israël nadert, neemt defensieminister Moshe Dayan de regie in handen. De generaal, wereldberoemd als held van de Zesdaagse Oorlog en met zijn zwart ooglapje een icoon van die jaren, trekt alle registers open. Wanneer Levy en zijn bemanning op de luchthaven Lod landen, wordt de machine naar een afgelegen hoek geloodst. De minister van Transport, Shimon Peres, zal de onderhandelingen met de kapers leiden. In België gaan er stemmen op om met losgeld de crisis op te lossen. En er is nog een probleem: de inzittenden bevinden zich de facto op Belgisch grondgebied − op vliegtuigen is immers, zoals op schepen, het territorialiteitsbeginsel van toepassing  − dus België is medeverantwoordelijk voor het leven van de mensen aan boord. Maar Dayan en Peres schuiven al die principes aan de kant: toegeven aan luchtpiraten zou een precedent scheppen.

De Israëli’s zijn vastberaden: de Boeing zal niet vertrekken. Een technicus sluipt onder het vliegtuig, snijdt een hydraulische leiding door en laat de lucht uit de banden. Operatie Isotoop gaat van start. Terwijl Shimon Peres, Reginald Levy en de kapers via de radio de gesprekken opstarten, oefenen zestien leden van het elitecommando Sayeret Matkal een bevrijdingsactie op een 707 die elders in Israël geparkeerd staat.

In de cockpit lopen de spanningen hoog op. Levy slaagt erin de gemoederen te bedaren en zelfs de sympathie van de kapers te winnen. ‘We keuvelden over van alles en nog wat, over navigatie, over seks’, vertelde hij later. Wat hij niet verklapt, is dat zijn echtgenote aan boord zit. Maar de volgende ochtend loopt het geduld van de kapers ten einde. ‘Ik denk dat ze het menen’, laat Levy de controletoren via zijn radio weten. ‘Ze gaan de boel opblazen.’ Twee keer, om 10u ’s ochtends en 17u, verstrijkt het ultimatum. De mannen van Sayeret Matkal, onder leiding van luitenant-kolonel Ehud Barak, zijn intussen klaar – na de urenlange training op de andere Boeing, weten ze dat ze binnen de 90 seconden in het vliegtuig zullen zijn.

Toch lijken de Israëli’s uiteindelijk toe te geven – er staan te veel mensenlevens op het spel. Een team zal het toestel vliegklaar maken, zodat men richting Caïro kan vertrekken. In Egypte zal de ruil met de gevangenen plaatsvinden. Na 23 uur wachten in de loden zon verschijnen achttien technici in witte El Al-overalls (de Israëlische luchtvaartmaatschappij) onder de Boeing. Ze rollen een reservewiel onder de vleugel en beginnen met reparatiewerkzaamheden, tot ze plots ladders openslaan, op de vleugels klauteren, de nooduitgangen openen en de romp binnenstormen. Een van de kapers krijgt meteen een kogel tussen de ogen. Tijdens het vuurgevecht sterft ook een tweede terrorist, een 22-jarige passagier wordt getroffen en zal in het ziekenhuis bezwijken. Een van de soldaten, Marko Ashkenazi, grijpt de 18-jarige Therese Halsa en slaat met zijn revolver op haar hoofd. Die gaat ongewild af – de kogel doorboort Halsa’s lichaam en belandt in de bovenarm van zijn makker, een jonge Benjamin Netanyahu. Gezagvoerder Levy kruipt door de gang, tot bij zijn echtgenote.

10.8.2 1972 Hijackb

De hevig bloedende Therese Halsa – een kogel van het Israëlische commando doorboorde haar romp – wordt weggeleid. (foto AP)

Luchtpiraterij is de nieuwe manier om wensen ingewilligd te zien. In september 1970 vindt in Amman een spectaculaire actie plaats waarbij drie airliners opgeblazen worden – evenwel nadat iedereen van boord is. Voor de kapers loopt die operatie goed af: de meesten weten te ontkomen en hebben hun eis – een vrij Palestina – voor de hele wereld in de kijker gezet. De Jordaanse koning Hoessein neemt evenwel wraak nemen op de Palestijnse bevolking. In dezelfde maand september worden duizenden Palestijnse vluchtelingen door de Jordaniërs omgebracht. De organisatie Zwarte September ontleent zijn naam aan die donkere episode en organiseert twee jaar later haar eigen kaping, op de Sabena-Boeing. De vier kapers die in Zaventem aan boord zijn gegaan, heten Ahmed Mousa, Abdel Aziz el Atrash, Therese Halsa en Rima Tannous. De vorige kapingen indachtig, zijn ze ervan overtuigd dat hun actie een grote kans op slagen heeft. In hun overmoed plannen ze de ontknoping in het hol van de leeuw: de staat Israël.De hele actie duurt slechts enkele tientallen seconden. Meteen wordt het toestel geëvacueerd. Paula en Nahum Rubin, een ouder joods koppel uit Antwerpen, lopen nog wat kneuzingen op.

Ook voor de bemanning is de nachtmerrie ten einde. Captain Levy en zijn vrouw zullen toch nog zijn 50ste verjaardag vieren, aan een feestdis die door minister Moshe Dayan wordt geregeld. De Israëlische gastheren zingen in koor ‘Happy Birthday’. De volgende dag lunchen ze nog met premier Golda Meir. Levy en de bemanning staan erop met hun Boeing terug naar Zaventem te vliegen. De sporen van het vuurgevecht zijn intussen gerepareerd, en de Sabéniens worden in België als helden onthaald.

De kaping van SN571 is een keerpunt in de geschiedenis van de terrorismebestrijding. Het is immers de eerste keer dat een kaping voor de daders verkeerd afloopt. De Palestijnse Radio Fatah dreigt vanuit Caïro de Belgen te straffen voor hun medewerking aan het ‘joodse complot’. Shimon Peres ontkent meteen dat de Belgen hen geholpen hadden, de commandoactie was een louter Israëlisch initiatief. Enkele weken later slaat Zwarte September opnieuw toe: op de Olympische Spelen van München worden elf Israëlische atleten vermoord. Het brein achter de Sabena-kaping, dat niet aan boord was, komt hier om het leven.[i] Vier jaar later organiseert Zwarte September nog een kaping op een El Al-toestel, ditmaal in de Oegandese luchthaven Entebbe. Ook bij deze operatie wordt de elite van Sayeret Matkal ingeschakeld. Het scenario is hier nog spectaculairder, maar er valt ook bij de Israëlische elitetroepen een dode: de broer van Benjamin Netanyahu komt om het leven.

Vijf jaar later keert de Boeing OO-SJG terug naar Israël − Sabena verkoopt de illustere machine aan het Israëlische leger, dat het toestel ombouwt tot een verkenningsvliegtuig met elektronische apparatuur. In 2010 wordt de machine een laatste maal door vliegtuigspotters op een Israëlisch vliegveld opgemerkt.

De sleutelfiguren van dit hele verhaal zullen nog decennia op het wereldtoneel circuleren. Shimon Peres (1923-2016) wordt eerste minister, en uiteindelijk president van de Joodse staat. Ook Ehud Barak, de leider van het commando, wordt premier. Hij eindigt zijn politieke loopbaan als defensieminister onder premier Benjamin Netanyahu, die snel herstelt van zijn kogelwond in de arm. Bij het ter perse gaan van dit boek is ‘Bibi’ Netanyahu nog steeds eerste minister van de Joodse staat.

De twee vrouwelijke terroristen – Halsa werd meteen geopereerd en herstelde helemaal – krijgen levenslang, maar maken deel uit van een gevangenenruil tijdens de Libanese oorlog van 1982. Vandaag woont Theresa Halsa in de Jordaanse hoofdstad Amman. Ze is gehuwd, heeft drie kinderen en verzorgt mensen met een beperking.[ii]

Reginald Levy blijft nog negen jaar achter de stuurknuppel. Voor Sabena vliegt hij nog met de DC-10 en de Jumbo. Na meer dan 25 000 vlieguren biedt de maatschappij zijn echtgenote weer een zitje aan voor zijn laatste vlucht.[iii] Hij geniet in Engeland van zijn pensioen, schrijft een boek over zijn belevenissen, en registreert het hele verhaal nog eens op tape. Na zijn overlijden in 2010 belandt dat materiaal bij een Israëlische filmproducent. In 2015 werd in Jeruzalem Sabena Hijacking – My Version aan de joodse pers en filmcritici voorgesteld.[iv]

10.8.1 1972 Hijack

10.8.1 Mei 1972. De Sabena 707 staat in de verzengende hitte op het tarmac van Lod (vandaag Ben Goerion) bij Tel Aviv. Israëlische soldaten patrouilleren. (foto AP)

Meer lezen uit het boek: Het turbulente verhaal van een pionier (Sabena)?
Te koop bij The Flying Twins voor €22,00 verzending in België is inbegrepen. 

boek turbulente verhaal sabena

Auteur: Cynrik De Decker

Foto’s: AP