Samira Moutawakil werkt sinds 2000 als luchtverkeersleider bij skeyes. Als Air Traffic Control Officer (ATCO) leidt ze op de luchthaven van Charleroi het luchtverkeer in goede banen en als ervaren expert werkt ze mee aan nieuwe ideeën om dat verkeer nog veiliger, economischer en milieubewuster te maken. In een openhartig gesprek vertelt ze enthousiast over de fantastische job die ze nu al bijna een kwarteeuw beoefent, waar ze nog geen seconde spijt van heeft en die ze graag nog zo lang mogelijk beoefent.
Samira: ”Als kind was ik al geïnteresseerd in de luchtvaart. Ik vind dat wauw, een aparte wereld die je voortdurend doet dromen. Als luchtverkeersleider leef je met je hoofd in de wolken, maar blijf je wel met beide voeten stevig op de grond. Je draagt immers een grote verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de bemanningen en de passagiers aan boord van de vliegtuigen die je begeleidt. Je scherm is geen computerspel, het gaat om echte mensen, vergeet dat niet! Maar je mag gerust even meedromen met die leuke piloot of met die blije reiziger op weg naar een leuke vakantiebestemming, die tevreden zakenman op terugweg van het afsluiten van een nieuwe deal, die blijde ouders onderweg naar hun kinderen ver van huis…
Als Approach Controller op de verkeerstoren van Charleroi heb ik bovendien een super kantoor, a room with a view op de vliegtuigen die er opstijgen en landen, vliegtuigen waar ik verantwoordelijk voor ben. Ik heb de luchthaven door de jaren heen ook zien groeien, van een handvol based aircraft tot een hele vloot aan low-cost vliegtuigen, van enkele tientallen tot vele honderden bewegingen per dag. Het is een beetje zoals een mama die haar kindje ziet opgroeien. Kortom, een droom.”
De vereisten om ATCO te worden? “Je moet vooral geïnteresseerd zijn, maar ook tussen 18 en 30 jaar oud zijn, over een diploma secundair onderwijs beschikken en vlot Engels spreken. Maturiteit is ook belangrijk: je moet klaar zijn om te werken en verantwoordelijkheid te nemen. Dat wordt bij de aanwerving allemaal onderzocht. De kandidaten worden beoordeeld door psychologen, human resources experts én operationele luchtverkeersleiders. Zo vinden we de gepaste profielen wel.
Je opleiding duurt ongeveer twee jaar. Ze wordt in Steenokkerzeel gegeven, in het trainingscentrum Entry Point North Belgium, een samenwerking tussen skeyes en Entry Point North. Je leert er alles wat nodig is om luchtverkeersleider te worden. Gedurende 13 à 14 maanden krijg je een ruime theoretische basis over zeer gevarieerde thema’s zoals luchtvaartreglementering, meteo, aerodynamica, navigatie en natuurlijk luchtvaart-Engels. Het grootste deel van je opleiding bestaat uit het veilig, efficiënt en duurzaam leren beheren van de flow aan vliegtuigen in je toegewezen zone door de piloten correct aan te sturen. Dat gebeurt deels theoretisch en deels praktisch op een simulator. Als je deze “schoolse” opleiding met succes afsluit, ga je naar een unit voor een on-the-job-training onder begeleiding van een stagemeester. Dat kan op de luchthaven van Antwerpen, Brussel, Charleroi, Luik of Oostende of in het luchtverkeersleidingscentrum CANAC 2 (Computer Assisted National Air traffic control Centre) in Steenokkerzeel. Als je stage goed verloopt, krijg je na ongeveer een jaar je licentie en ben je operationeel luchtverkeersleider of ATCO. Slechts 60% van de kandidaten slaagt daarin. Het is dus een erg selectieve opleiding. Per slot van rekening: our mission is safety en die wordt voor niets ingeruild.”
“Met je licentie op zak, ga je naar een vrije plaats in een unit”, vervolgt Samira. “Zelf ben ik in Brussel als assistent-verkeersleider begonnen en in Charleroi verkeersleider geworden. Na een tijdje als radarist bij CANAC 2 gewerkt te hebben, ben ik omwille van een tekort aan Franstalige verkeersleiders terug naar Charleroi gegaan.
Als verkeersleider werk je in ploegen, dag en nacht, 365 dagen per jaar. Dat heeft nadelen, maar ook voordelen. Vóór de aanvang van je dagtaak krijg je een uitgebreide briefing over het weer, de werken aan je uitrusting of aan de infrastructuur van de luchthaven, specifieke zones in het luchtruim die actief zijn, tijdelijke procedures die toegepast moeten worden, info over bezoekers die bijzondere aandacht vereisen, enz. Je gaat dus goed voorbereid naar je werkplek. Op Charleroi Airport is de toren je werkplek. Je doet er de Ground, Tower of Approach.
De ground controller laat een vliegtuig aan zijn gate opstarten en loodst het vervolgens veilig doorheen al het andere grondverkeer tot aan de startbaan. Daar wordt het aan de tower controller overgedragen. Die geeft de piloot de toestemming om de startbaan op te taxiën, op te stijgen en in de onmiddellijke omgeving van de luchthaven uit te klimmen. De volgende in de rij is de approach controller. Hij begeleidt het vliegtuig verder in de richting van zijn luchtweg en kruishoogte. Op een regionale luchthaven zoals die van Charleroi kan je als ATCO switchen tussen Ground, Tower en Approach, wat extra afwisseling in je dagtaak brengt.
De luchthaven van Brussel heeft drie start- en landingsbanen en heel wat meer verkeer. Daarom zit de approach controller er niet meer in de toren, maar bij CANAC 2. Daar bevindt zich ook het Area Control Centre dat het luchtverkeer van de Approach van Brussel en van de regionale luchthavens overneemt om het uiteindelijk in de wereldwijde luchtverkeersstroom te integreren.”
Volgens Samira zijn de taken van ATCO’s drieledig: ze staan in de eerste plaats in voor de vliegveiligheid, maar vergeten daarbij de economische en ecologische aspecten niet. Wachten kosten immers tijd en geld en leidt tot onnodig brandstofverbruik.
“Vliegverkeer verloopt veilig als het zowel horizontaal en verticaal als in de tijd een veilige afstand bewaart. Zo voorkom je botsingen en vermijd je dat een toestel in de gevaarlijke turbulentie van een voorganger terechtkomt. Een goede ATCO denkt altijd vooruit. Hij is de vliegtuigen steeds een stap voor zodat hij ze vloeiend in een veilige en meest efficiënte volgorde aan zijn collega kan overdragen. Soms is dat moeilijk puzzelwerk, maar als alle stukjes goed passen, geeft het veel voldoening.
Wij werken deels op zicht, maar vliegtuigen die door slecht weer of om een andere reden niet zichtbaar zijn vanop de toren worden met camera’s en radars in beeld gebracht. Des te verder je werkgebied zich van de luchthaven bevindt, des te meer je van radarbeelden gebruik maakt.”
“Je kan je hele loopbaan als operationeel ATCO in je oorspronkelijke unit blijven of je kan in functie van lokale noden en persoonlijke voorkeuren van werkplek veranderen. Je kan ook andere dingen gaan doen. Met meer dan 20 jaar operationele ervaring heb ik de kans gekregen om naast mijn operationele taken halftijds als Expert te werken. Als Expert ondersteun je de dagelijkse operaties van de luchtverkeersleiding. Als uit analyses blijkt dat bepaalde aspecten van de verkeersleiding in de voortdurend veranderende wereld van de luchtvaart minder optimaal verlopen, help je meezoeken naar oplossingen. Dat kan om procedures gaan, om personeelsaangelegenheden of om onderhandelingen met stakeholders.
Momenteel kampen we met een groot tekort aan luchtverkeersleiders. We zijn ook bezig met een super uitdagend project, de digital towers. Als alles naar plan verloopt, worden de verkeerstorens van Luik en Charleroi in 2026 vervangen door een verkeersleiding die enkel nog met digitale beelden van beide luchthavens werkt. Het luchtverkeer wordt dan vanuit een gezamenlijk digital centre in Namen begeleid, ver weg van de luchthavens. Zulk een revolutionair project vereist natuurlijk heel wat nieuwe hulpmiddelen en procedures. Het zal spijtig zijn dat je de vliegtuigen dan niet meer fysiek kan zien, maar je zal ze wel veel beter kunnen zien. Ogen hebben immers meer beperkingen dan moderne camera’s en radars die dag en nacht en bij alle weer in detail op alles kunnen inzoomen.”
Auteur: Jos Schoofs
Foto’s: Jos Schoofs & archief skeyes
